NIET VERGETEN do not forget NE PAS OUBLIER
De Schipholbrand 26 oktober 2005. Herdacht op 26 oktober 2025.
Tribute to Papa Sakho
Schipholbrand: Niet Vergeten
Op zondag 26 oktober zal er van 15 tot 18 uur in de Hoftuin van het Wereldhuis aan de Nieuwe Herengracht 18A een kunstmanifestatie plaatsvinden om de Schipholbrand van 20 jaar geleden te herdenken. Als eerbetoon aan Papa Sakho. Als viering van gastvrijheid.
Herdenk de Schipholbrand
De schipholbrand in de nacht van 26 op 27 oktober 2005 doodde 11 illegaal verklaarde migranten in het detentiecomplex op Schiphol Oost. Het leven van vele overlevenden en nabestaanden werd verwoest. Het eerste slachtoffer van de brand werd vervolgd, gedeporteerd naar Libië en uiteindelijk vrij gesproken door de Hoge Raad. Na onderzoek moesten twee ministers aftreden. Overlevenden gedenken met de woorden van Papa Sakho:
We Are Here
To make a life again
Together as one
Papa Sakho voor zijn huis in de Wildemanbuurt, Amsterdam Osdorp. 4 september 2017
Schipholbrand: Niet Vergeten
Op zondag 26 oktober zal er van 15 tot 18 uur in de Hoftuin van het Wereldhuis aan de Nieuwe Herengracht 18A een kunstmanifestatie plaatsvinden om de Schipholbrand van 20 jaar geleden te herdenken.
Stichting Migrant 2 Migrant organiseert het herdenkingsfeest i.s.m. het Wereldhuis (Protestantse Diaconie), All Included (Plantage Doklaan), Buurtwerkplaats Noorderhof (Nieuw-West), Meldpunt Vreemdelingendetentie en Het Actiefonds.
Niet Vergeten is het motto van de manifestatie ter herinnering aan de brand in Detentiecomplex Schiphol-Oost voor illegaal verklaarde migranten in de nacht van 26 op 27 oktober 2005 en ter viering van de nagedachtenis van Papa Sakho, de Senegalese kunstenaar die de brand overleefde en in januari overleed.
Vandaag de dag is het vreemdelingenbeleid van Europa, zoals geformuleerd in het Migratiepact, meer een defensiebeleid. Dat betekent dat er nog meer gevangenissen komen, het liefst uit het zicht, net buiten de grenzen van Europa, maar ook nog steeds bij Schiphol, Rotterdam The Hague Airport en het voormalig militair terrein Kamp van Zeist bij Soesterberg.
Schipholbrand
In die oktobernacht van 2005 zag je schimmen van illegalen in dekens gehuld in een luchtkooi tussen de vlammen bewegen. 11 van hen ontbraken: hun celdeuren bleven dicht, de rook vulde de ruimte en doofde het licht.
Een jaar later stonden een paar honderd mensen een nacht lang stil, op dezelfde plek, bij het verschijnsel vreemdelingendetentie: hekken van vijf meter hoog, schijnwerpers, een sluis en veel nerveuze bewakers.. Onder hen de overlevenden. De collectieve ceremonie die toen plaatsvond is het voorbeeld van de kunstmanifestatie Niet Vergeten.
We Are Here
Papa Sakho was de vredestichter onder de getraumatiseerde overlevenden. Hij ging voor in het organiseren van herdenkingen en gaf woorden aan hun missie: We are here / To make a life again / Together as one. Zijn boodschap en nalatenschap vormen een blijvende bron van inspiratie. In oktober komen mensen samen voor een expositie van Sakho’s werk, met een speciaal theateroptreden, waarin aanwezigen kunnen deelnemen o.a. door het beschilderen van 11 strandstoelen en de presentatie van de nieuwe Baobab-boom, ontworpen door Momar Sakho, zoon van Papa Sakho. Een voorstel voor een blijvend en reizend monument.
Papa Sakho stond aan de wieg van vluchtelingenbeweging We Are Here, toen honderden illegaal verklaarden een tentenkamp oprichtten in de Wildemanbuurt. ‘Wij zijn geen criminelen,’ riepen ze. Sakho heette ze welkom in zijn huurwoning om de hoek; dat is Teranga, het Senegalese woord voor gastvrijheid/welkom heten, en is de kernwaarde die steeds in pijnlijk contrast staat met het Nederlandse vreemdelingebeleid en het dieptepunt van de Schipholbrand. Een dieptepunt dat geen keerpunt werd, want in en rond Europa verschijnen meer en meer detentiecomplexen voor migranten.
Het doel
Het doel van deze kunstmanifestatie is mensen uit diverse gemeenschappen samen te brengen. Allen die zich als activist, kunstenaar of anderszins betrokken weten bij de strijd tegen vreemdelingenhaat. Samen hopen we een signaal te geven aan de samenleving, met een verbeelding van Teranga als antwoord op xenofobie. Een verwelkoming van allen die de Schipholbrand niet zijn vergeten en die zoeken naar een vorm van samenleven waarin het woord ’illegaal’ niet bestaat.
De manifestatie
In de Hoftuin, ook Wereldtuin genoemd, zullen ervaringen en verhalen worden gedeeld, worden verloren relaties herpakt en nieuwe verbindingen gelegd. Via Radio Teranga (elke woensdagmiddag vanaf 15 uur via radiopatapoe.nl) wordt Dakar met Amsterdam verbonden en actualiteiten gedeeld. In oktober worden stoelen beschilderd, speelt theatermaker Saleh Hassan Faris een performance die uitnodigt tot reflectie en interactie, en zal Martelle Gomis, weduwe van Papa Sakho, een maaltijd bereiden op de klanken van Senegalese muziek. Het geheel zal op film worden vastgelegd.
‘Kunst,’ zei Sakho, ‘betekent to make nice things for the people’, en dat deed hij op vele manieren, met wie hij ook maar ontmoette. Na de brand kwam er een diepere laag bij: ‘to make a life again’. Dat was meer dan overlevingskunst, hij bleef voortleven en hoop houden op herstel en heling. Ook dat is Teranga: de kunst van het leven, het overleven en opnieuw tot leven brengen. En dat was ook wat We Are Here bewoog: het recht om een normaal leven te kunnen leiden.
In de vroege middag van 26 oktober wordt het monument voor de slachtoffers en het huidige detentiecomplex bij Schiphol-Oost bezocht. De bus vertrekt om 12 uur bij het beeld De Dokwerker aan het Jonas Daniël Meijerplein (Waterloopleinbuurt). In de avond is er een programma in de Dokzaal, Plantage Doklaan.
Op maandag 15 september staat een benefietdag in Nieuw-West gepland. Er wordt nog een productieteam gezocht. Om de productie een handje te helpen mag je een aanbeveling of steunbetuiging mailen naar m2migrant@gmail.com en/of een vriendelijk bedragje overmaken naar: NL53 TRIO 0338 5736 07 t.n.v. Stichting Migrant 2 Migrant, o.v.v. Teranga, of doneer via gofundme.com/f/niet-vergeten-herdenk-de-schipholbrand. Als bedankje krijg je een fraaie print van de Teranga-poster, gratis abonnement op de podcast Radio Teranga of een heerlijke schotel Thiéboudienne (Senegalees visgerecht). Jërëjëf Waay!
Dit zijn de namen: Dato. Gheorghe. Kemal. Lotfi. Maribel. Mehmet. Naiva. Oksana. Robert. Taras. Vladislav. Ze kwamen uit Roemenië, Georgië, Turkije, Libië, Dominicaanse republikek, Suriname, Oekraïne en Bulgarije.
20 jaar Schipholbrand: Het Nederlandse detentiecomplex
door Jo van der Spek, van stichting M2M, Migrant 2 Migrant
Een onverwerkt trauma
De nacht van 26 op 27 oktober 2005 staat in het collectieve geheugen gegrift als een donkere bladzijde in de Nederlandse geschiedenis. In het Detentiecomplex Schiphol-Oost, een tijdelijk bouwwerk van zeecontainers, brak brand uit. Elf migranten kwamen om het leven, verstikt door rook en vlammen. Ze waren opgesloten in afwachting van uitzetting. Er volgde een onderzoek, ministers traden af, maar er kwam geen diepgravend debat over de vraag: hoe kon dit gebeuren? Twintig jaar later blijven de vragen zich opdringen. Hebben we hier écht lessen uit getrokken? Of is de ramp weggemoffeld in een doofpot van uitsluiting en ontkenning?
Een politieke ramp, geen nationale rouw
In tegenstelling tot rampen zoals de vuurwerkramp in Enschede of de MH17-tragedie, riep de Schipholbrand geen breed nationaal medeleven op. De slachtoffers waren vreemdelingen, zonder gezicht, zonder stem. Voor hen geen bloemenzeeën of stille tochten. Hun dood werd vooral een politiek probleem. De toenmalige ministers Donner (Justitie) en Dekker (VROM) traden af, maar de fundamentele vraag over de morele en praktische houdbaarheid van migratiedetentie bleef liggen. Is het ethisch gezien te verdedigen mensen zonder verdenking op te sluiten in omstandigheden die niet aan basale veiligheidseisen voldoen?
De menselijke prijs van uitsluiting
Het beleid dat tot de Schipholbrand leidde, was gebaseerd op een paradox. De staat verklaart migranten “illegaal” en probeert hen onzichtbaar te maken, maar ontwikkelt tegelijkertijd een ingewikkeld systeem van detentie en uitzetting om grip op hen te krijgen. Deze botsing tussen repressie en controle veroorzaakte een ramp die iedereen had kunnen zien aankomen. De constructie van de detentiecontainers was al jaren een bekend risico. En toch gebeurde er niets. Willens en wetens? Of gewoon nalatigheid?
Voorwaardelijk opzet of systemische schuld?
Ahmed Issa, een overlevende van de brand, werd tot drie jaar cel veroordeeld omdat hij de brand zou hebben veroorzaakt met een weggegooid shaggie. De aanklacht luidde “voorwaardelijk opzet” – hij had moeten weten dat zijn handelen risico’s inhield. Maar geldt dat principe niet evenzeer voor de overheid? Wisten de verantwoordelijke ministers niet dat hun beleid – het negeren van veiligheidsvoorschriften, het sluiten van ogen voor eerdere incidenten – een ramp kon veroorzaken? Waarom werd geen enkele beleidsmaker op soortgelijke wijze ter verantwoording geroepen?
De erfenis van de Schipholbrand
Vandaag de dag verrijzen aan de grenzen van Europa nieuwe detentiecentra, zogenaamd om migratiestromen “humaan” te beheersen. Maar deze faciliteiten, vaak gebouwd in landen met twijfelachtige mensenrechtenpraktijken, beloven weinig goeds. De vraag dringt zich op: herhaalt Europa niet precies dezelfde fouten? Is het verplaatsen van detentie naar Noord-Afrika of Griekenland een oplossing, of slechts een manier om verantwoordelijkheid uit te besteden?
Een spiegel voor de rechtsstaat
De Schipholbrand is meer dan een technisch of bestuurlijk falen. Het is een symptoom van een fundamenteel dilemma: hoe kan een democratische staat omgaan met mensen die zij niet wil erkennen? De “illegaal verklaarde” migrant is zowel slachtoffer als aanklager, een levende herinnering aan de grenzen van staatsmacht en morele verantwoordelijkheid. Als we de lessen van 2005 werkelijk serieus nemen, moeten we stoppen met het behandelen van migranten als pakketten die verkeerd zijn bezorgd.
Misschien moeten we de ongemakkelijke waarheid onder ogen zien: het probleem is niet de migrant, maar de manier waarop wij, als samenleving, met migratie omgaan. Zoals Donner zelf zei bij zijn aftreden: “Een waardig debat is nodig.” Twintig jaar later is het hoog tijd dat dit debat eindelijk gevoerd wordt.
Migranten tellen (niet meer)
ingezonden brief 24 oktober 2024Even los van dat noodpakket en de Hollandse crisis, de hele Europese Unie wil migranten buiten de deur houden, vooral als ze vluchten uit zuidelijke landen. Zonder weerstand worden de wensen van de xenofobe ingezetenen op de schaal van Europa tot verontrustende werkelijkheid.
Het EU Migratie en asielpact, van mei 2024, voorziet onder meer in een “ordentelijke afhandeling van aankomsten” (Europese Raad). Aankomsten buiten de poort graag, in landen en onder regiems die zich graag laten betalen voor een rol als poortwachter.
En wij van de Unie willen geen volgeladen rubberbootjes meer op zee zien dobberen, geen drenkelingen meer opvissen, geen doden meer tellen. Daarom gaan we voorkomen dat ze de zee opgaan.
Zie het gemak waarmee Turkije opvangcentra ombouwt tot uitzetcentra (NRC 11 okt). En zie vooral niet wat er gebeurt in Libië, waar vluchtelingen gegijzeld worden om hun familie geld af te persen. Zie hoe Griekenland, Kroatië en Polen ongestraft het vluchtelingenverdrag en de mensenrechten met geweld aan hun laars lappen.
In Nederland weten we wat er kan gebeuren als je migranten opsluit met het doel ze het land uit te zetten. De Schipholbrand bewees op gruwelijke wijze waartoe criminele nalatigheid en de ontkenning van het bestaan van mensen kan leiden.
In de nacht van 26 op 27 oktober stierven elf gevangen migranten in het detentiecomplex op Schiphol-Oost. Ze waren kansloos, doordat er geen oog was voor de brandveiligheid. De cellen brandden als een lier. De zeecontainers waar ze in vastzaten waren bedoeld voor bolletjesslikkers, om coke uit te poepen, niet voor maandenlange opsluiting
De doden op eigen bodem zijn te tellen. De doden op zee en aan de grenzen, duizenden per jaar, zijn statistiek. De doden die de EU buiten haar grenzen weet te houden, wie zal ze tellen?
Survivors’stories
Mustapha Mujahid, Cheikh Papa Sakho and Jo van der Spek (from right to left) gave a presentation in oktober 2018 in the Basis voor Aktuele Kunst in Utrecht. In English.
You may start the video at 31.37
Propositions #7/3: Testify – Ana Naomi de Sousa and Migrant 2 Migrant Foundation
____________________________________
We are here
To make a life again
Together as one
De herdenking op 26 oktober 2017
Op de foto hieronder Cindy Kerseborn en Mustapha Mujahid. Ook Gladys en Stanley Toekaja waren erbij. M2M bracht stickers aan met het logo en de QR Code die verwijst naar deze site.
In de nacht van 26 op 27 oktober 2005, op Schiphol Oost:
‘Achteruit jij, anders schiet ik je door je kop.’ De marechaussee blaft zijn woorden in mijn gezicht. Voor ik het weet, kijk ik in de loop van een geweer. De ogen van de man staan strak en ik verstijf van angst. Velen van ons zijn op tijd uit onze cellen bevrijd, maar we zijn nog niet compleet. Ik hoor het gegil en geschreeuw van de mensen die nog vastzitten. Ik hoor het gebonk van hun machteloze vuisten op de deuren. Ik moet terug. Hier mogen geen mensen doodgaan. Ineens denk ik aan de Oekraïense vrouw en mijn gedachten gaan terug naar woensdagmiddag. Toen heb ik haar nog gezien in de recreatieruimte. In tranen bij het afscheid van haar man.
Dat beeld grijpt me bij de keel. Zij zit nog vast, maar deze vrouw moet mee. Ik wil niet dat ze doodgaat. Het mag niet. Het kan niet. Ik wil naar haar toe. ‘Die vrouw in cel 14 moeten we redden’, schreeuw ik tegen de rest.
Maar ik krijg de kans niet. Voor ik weet wat er gebeurt, wordt er een dienstwapen getrokken en op mij gericht. Binnen een half uur kijk ik twee keer de dood in de ogen. Ik ben gevlucht uit een brandende cel en nu dreig ik te worden doodgeschoten. En dat alleen maar omdat ik iemands leven wil redden.
Proloog van het boek #Alarmbellen, het verhaal van Chafik Chnachi, opgetekend door Yvonne de Haan.
De komende herdenking is op 26 oktober, bij het monument.
Verzamelen om 17 uur bij M2M, van Ostadestraat 49, 1072SN Amsterdam.
De laatste herdenking was op vrijdag 28 oktober 2016 in Casa Migrante in de Van Ostadestraat 268 in Amsterdam.
Padre Theo Beusink van Casa Migrante was zo vriendelijk ons zijn mooie ruimte aan te bieden. Padre Theo is nauw betrokken bij de brand, o.a. doordat hij Maribel kende. Hij verwelkomt ons, met een aanmoedigend woord.
’s Middags bezochten we het monument op Schiphol Oost.
In de mooie bibliotheek van Casa Migrante was een tentoonstelling met kunstwerken van o.a. Papa Sakho, Corina Karstenberg en Roland van den Berghe.
Jo van der Spek van M2M presenteerde deze nieuwe website: schipholbrand.net
Mustapha Mujahid (op de foto hierboven), Walied Edries (klik op zijn naam en luister naar hem) Chafik Chnachi (foto hierboven bij het monument) vertelden over hun ervaringen tijdens en na de brand.
Fazal Babak vertelde wat hij de afgelopen 11 jaar geleerd heeft.
De luchtfoto hierboven geeft een beeld van na de sloop van de gevangenis.
Als je goed Frans, Engels of Arabisch of Spaans kunt schrijven, help ons dan SVP met het vertalen van deze pagina. Bedankt!
Bij het monument
Het Platform Vluchtelingen Haarlemmermeer organiseerde op woensdag 26 oktober om 7 uur ’s avonds ook een korte samenkomst bij het monument.
Papa Sakho: “They ask me do I feel good. Do I feel good? People die!”
Papa Sakho was de enige overlevende bij de korte herdenking van de Schipholbrand bij het monument op Schiphol Oost.
We are Here
To make a life again.
Together as one.
Luister naar de speech van Jo en Sakho, onder het lawaai van de landende vliegtuigen…
Aandacht
De belangstelling voor de brand is nog steeds groot. De ramp is niet vergeten. Maar de lessen zijn nog niet geleerd. Want nog steeds worden afgewezen vluchtelingen en andere mensen zonder de juiste papieren opgesloten in gevangenissen, en nog steeds is er brandgevaar.
Revijara Oosterhuis van Stichting LOS schreef ons “Top dat jullie dit doen! Zijn jullie wel op de hoogte van het rapport dat wij zojuist hebben uitgebracht? Waarin wij concluderen dat de Lessen Schipholbrand in de wind geslagen zijn. Misschien vinden jullie het leuk om hier ook aandacht aan te besteden.
Chafiq Chnachi heeft een boek gemaakt over zijn leven in en na de brand. Het heet #Alarmbellen. Het is te koop via bol.com voor 16,50 Euro.
Migrant to Migrant
Papa Sakho en Jo van der Spek zijn nog steeds actief als M2M, Migrant to Migrant.
Stichting M2M ondersteunt ook de beweging Wij Zijn Hier in Amsterdam in hun streven naar een Normal Life. We willen ook weer radio uitzendingen gaan maken, zoals vroeger in het Blauwe Huis.
We Are Here
To Make a Life Again
Together as One
Hartelijke groeten van Papa Sakho en Jo van der Spek
E-mail: m2migrant@gmail.com
M2M Migrant 2 Migrant
Address: Soendastraat 6
1094BG Amsterdam NL
Het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid:
Het monument vind je op Ten Pol 1438AH, Oude Meer
https://goo.gl/maps/tvjWhBMqgBr
